قرارداد هوشمند یا اسمارت کانترکت
قراردادهای هوشمند مبحثی فوق‌العاده در دنیای بلاک چین و رمز ارزها محسوب می‌شوند.
برای نخستین مرتبه، نیک سابو (Nick Szabo) در دهه 1990 میلادی قراردادهای هوشمند را معرفی کرد. در آن زمان وی اسمارت کانترکت را ابزاری برای رسمی و ایمن کردن شبکه‌های کامپیوتری به وسیله ترکیب پروتکل‌ها با رابط‌های کاربری، تعریف کرد. این فرد در مورد استفاده بالقوه از قراردادهای هوشمند در زمینه‌های مختلف، که شامل توافقات قراردادی هستند، به بحث و گفتگو پرداخت. به عنوان نمونه می‌توان به سیستم‌های اعتباری، فرآیند پرداخت و مدیریت حقوق محتوا اشاره کرد.
در صنعت ارز دیجیتال تعریف ما از قراردادهوشمند، یک اپلیکیشن یا برنامه اجرا شده روی یک بلاک چین است. به طور معمول، آنها به عنوان یک توافق دیجیتالی کار می‌کنند که توسط مجموعه خاصی از قوانین اجرا می‌شود. این قوانین به واسطه کدنویسی کامپیوتری، از قبل تعریف شده‌اند. کد مشخص‌کننده قوانین اسمارت کانترکت، توسط همه گره‌های شبکه تکثیر و اجرا خواهد شد.
به لطف قراردادهای هوشمند بلاک چین، قادر به ایجاد پروتکل‌های تراستلس خواهیم بود. به این ترتیب دو طرف می‌توانند از طریق بلاک چین، بدون نیاز به شناخت هم و داشتن اعتماد به یکدیگر، تعهداتی را انجام دهند. طرفین می‌توانند مطمئن باشند در صورت عدم تحقق شرایط از پیش مشخص شده، قرارداد هوشمند اجرا نخواهد شد. علاوه بر آن، استفاده از اسمارت کانترکت نیاز به واسطه‌ها را از بین برده و به همین دلیل هزینه‌های عملیاتی را به میزانی قابل توجه کاهش می‌دهد.
اگرجه پروتکل بیت کوین از سال‌ها قبل، از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کند، اما آنها توسط خالق اتریوم، ویتالیک بوترین، به محبوبیت رسیده و کاربردشان شدیدا گسترش یافت. گفتنی است هر بلاک چین، ممکن است دارای روشی متفاوت برای پیاده‌سازی اسمارت کانترکت باشد.
در این مطلب بیشتر بر قراردادهای هوشمند اجرا شده روی ماشین مجازی اتریوم (EVM –> Ethereum Virtual Machine) تمرکز خواهیم کرد. EVM بخشی بسیار مهم از بلاک چین کاملا نوآورانه، خاص و منحصربهفرد اتریوم به شمار می‌رود.
چرا باید از قراردادهای هوشمند استفاده کنیم؟
تلاشتان برای فروش یک خانه را در نظر بگیرید. این یک روند کاملا پیچیده و دلهره‌آور بوده و مستلزم کاغذ بازی و درگیری با فرآیندهای اداری، ارتباط با شرکت‌ها و افراد متعدد و همچنین پذیرفتن سطوحی بالایی از ریسک‌های مختلف است. به همین دلیل اکثریت مطلق فروشندگان خانه تصمیم می‌گیرند یک بنگاه املاک یافته و ملکشان را در بازار عرضه کند. در اینجا یک بنگاه املاک حکم واسطه را داشته و وظیفه انجام امور اداری بر عهده آن قرار دارد. این واسط تا زمان بسته شدن قرارداد بر معامله نظارت خواهد داشت.
علاوه بر آن، بنگاه یک سرویس اسکرو ارائه می‌کند. این حق سند رسمی است که به دست شخص ثالثی سپرده شده و پس از انجام شروط، قابل اجرا یا قابل ابطال خواهد بود. در معاملات این چنینی، سرویس نام برده فواید متعددی دارد؛ مبالغ معمولا بسیار زیاد بوده و از طرفی شما واقعا نمی‌توانید به شخصی که با او سر و کار دارید، کاملا اعتماد کنید. با این وجود بعد از انجام موفقیت‌آمیز معامله، نمایندگان فروشنده و خریدار حدود هفت درصد از قیمت فروش را به عنوان کارمزد خود، تقسیم می‌کنند. این میزان، خسارت مالی قابل توجهی را برای فروشنده در پی خواهد داشت. به لطف یک قرارداد هوشمند می‌توان بدون وجود یک واسط، به ویژگی‌های حضور وی در معاملات این چنینی دست پیدا کرد.
در چنین مواقعی اسمارت کانترکت‌ها مفید واقع شده و به شکلی موثر، در کل صنعت انقلاب ایجاد می‌کنند. به لطف آنها فرآیند از پیچیدگی خارج شده و راحت‌تر صورت خواهد گرفت. شاید از همه مهمتر، آنها مسئله اعتماد را برطرف کرده‌اند. قراردادهای هوشمند بر مبنای “…if… then” کار می‌کنند؛ مالکیت خانه از فروشنده به خریدار منتقل خواهد شد، اگر مبلغ توافق شده به سیستم ارسال شود. تا زمانی که شرایط تعریف شده برای عبارت شرطی (کد رو به روی if) برآورده نشوند، اعمال مورد نظر (کد مقابل then) اجرا نخواهند شد. شرط در اینجا واریز پول و عمل وابسته، انتقال مالکیت است.
قرارداد هوشمند سرویس اسکرو را نیز فراهم می‌کند. پول و حق مالکیت در سیستم ذخیره شده و دقیقا در زمانی یکسان، بین دو طرف قرارداد توزیع خواهد شد. فروشنده پول را دریافت کرده و خریدار، حق مالکیت خانه را به دست می‌آورد. علاوه بر آن، صدها نفر معامله را مشاهده و تایید می‌کنند، بنابر این تحویل بدون خطا، تضمین خواهد شد.
از آن جایی که مسئله عدم اعتماد دو طرف معامله به یکدیگر دیگر مطرح نیست، به وجود یک واسط نیاز نخواهد بود. تمام کارهایی که یک بنگاه املاک انجام می‌دهد را می‌توان از قبل داخل یک قرارداد هوشمند کدنویسی کرد. حذف بنگاه املاک از معامله، سبب پس‌انداز مبلغی قابل توجه برای فروشنده و خریدار خواهد شد.
این تنها یکی از بی‌شمار کاربرد احتمالی اسمارت کانترکت‌ها محسوب می‌شود. آنها می‌توانند تبادل پول، دارایی یا هر ارزش دیگر را تسهیل کرده و در مبادلات و معاملات، شفافیت را به همراه اجتناب از پرداخت هزینه‌های مربوط به یک واسطه ارائه کنند. یکی از مهمترین ویژگی‌های آنها، از بین بردن نیاز طرفین برای اطمینان به یکدیگر است.
کد یک قرارداد هوشمند خاص، شامل کلیه شرایط و ضوابطی است که طرفین توافق کرده‌اند. اطلاعات مربوط به خود معامله در بلاک چین، به عنوان یک دفتر کل (پایگاه داده) غیر متمرکز و توزیع شده، ثبت می‌شود.
قرارداد هوشمند چگونه کار می‌کند؟
بر اساس تعریفی ساده، یک قرارداد هوشمند به عنوان یک برنامه قطعی (Deterministic Program) کار می‌کند. اسمارت کانترکت، هنگام و در صورت تحقق یک سری شرایط، عملی مشخص انجام خواهد داد. به همین دلیل می‌توان یک سیستم قرارداد اسمارت را دنبال‌کننده عبارت شرطی “…if… then” دانست. این عبارت، چارچوبی کلی و کاملا ثابت در دنیای کامپیوتر است و تمامی زبان‌های برنامه‌نویسی از آن پشتیبانی می‌کنند. اگر شروط مشخص شده رو به روی قسمت if برآورده شوند، کد بعد از قسمت then اجرا خواهد شد.
با وجود معروف شدن این دسته برنامه‌های کامپیوتری قطعی به قرارداد هوشمند آنها در عمل قراردادهایی حقوقی و حتی هوشمند محسوب نمی‌شوند! اسمارت کانترکت‌ها تنها قطعه‌ای کد بوده و روی یک سیستم توزیع شده (بلاک چین) اجرا می‌شوند.
در شبکه اتریوم، قراردادهای هوشمند مسئول اجرا و مدیریت عملیات‌های بلاک چین هستند که در زمان تعامل کاربران (آدرس‌ها) با یکدیگر رخ می‌دهند. هر آدرسی که یک اسمارت کانترکت نباشد، یک حساب متعلق به خارج (EOA –> Externally Owned Account) نام دارد. بنابر این، قراردادهای این چنینی توسط کد کامپیوتری و EOAها توسط کاربران کنترل می‌شوند.
اساسا اسمارت کانترکت‌های اتریوم، از یک کد قرارداد و دو کلید عمومی ساخته می‌شوند. اولین کلید عمومی، توسط سازنده قرارداد ارائه شده است. دومین مورد خود کانترکت را نشان داده و به عنوان یک شناسه دیجیتالی منحصربهفرد برای هر قرارداد عمل می‌کند. استقرار هر قرارداد هوشمند از طریق یک معامله بلاک چین صورت گرفته و تنها در زمان صدا شدن توسط یک EOA (یا سایر قراردادهای هوشمند) فعال خواهد شد. با این حال، اولین راه‌اندازی همیشه توسط یک EOA (یک کاربر) صورت می‌گیرد.
نحوه کار آنها بسیار شبیه یک ماشین وندینگ است؛ مقدار مشخصی رمز ارز به یک قرارداد هوشمند واریز کرده و مالکیت یک خانه، یک خودرو، یا هر چیز دیگری را در عوض به دست آورید. کلیه قوانین و مجازات‌ها نه تنها توسط قراردادهای هوشمند از قبل تعیین شده‌اند، بلکه توسط آنها حتما اجرا و اعمال خواهند شد. به عبارتی اسمارت کانترکت از برآورده شدن شرایط و اجرای اعمال، اطمینان حاصل می‌کند.
وابستگی متقابل
یک قرارداد هوشمند می‌تواند به خودی خود کار کند. از طرفی اجرا همراه با هر تعداد دیگر اسمارت کانترکت نیز امکان‌پذیر است. می‌توان آنها را به گونه‌ای تنظیم کرد که به یکدیگر وابسته باشند. به عنوان مثال، اجرا و به پایان رسیدن موفقیت‌آمیز یک قرارداد هوشمند می‌تواند یکی دیگر را راه‌اندازی کرده و این روال همینطور به صورت زنجیره‌ای ادامه پیدا کند.
به صورت تئوری، کل سیستم‌ها و سازمان‌ها می‌توانند کاملا مبتنی بر یک اسمارت کانترکت کار کنند. تا حدی، این روال اکنون در سیستم‌های کریپتوکارنسی مختلف پیاده‌سازی شده و آنها به طور کامل بر پایه قراردادهای هوشمند کار می‌کنند. در اینجا همه قوانین از قبل تعریف شده‌اند، به همین دلیل، شبکه قادر است خودمختار و مستقل عمل کند.
اشیای قراردادهای هوشمند
اساسا سه قسمت یکپارچه وجود دارند. آنها را اشیای اسمارت کانترکت نیز خطاب می‌کنند. اولین مورد امضا‌کنندگان محسوب می‌شوند. آنها، دو یا چند طرف درگیر با قرارداد اسمارت هستند. این افراد از طریق امضاهای دیجیتالی، با شرایط توافق‌نامه موافقت یا مخالفت می‌کنند.
دومین مورد موضوع کانترکت است. این شی ممکن است تنها در محیط قرارداد وجود داشته باشد و فقط در اینجا معنی پیدا کند. از سوی دیگر، قراردادهای هوشمند باید بدون مانع و مستقیم به شی دسترسی داشته باشند. اگرچه اولین مرتبه، مبحث قراردادهای هوشمند در سال 1996 مطرح شد، اما این شی خاص بود که پیشرفت آنها را متوقف کرد. بخشی از این مشکل بعد از ظهور نخستین رمز ارز در سال 2009 رفع شد.
سومین مورد، اصطلاحات خاص محسوب می‌شوند. این اصطلاحات باید به صورت کامل و از نظر ریاضی، با استفاده از یک زبان برنامه‌نویسی متناسب با شرایط خاص قرارداد هوشمند، شرح داده شوند. این شامل الزاماتی است که از همه طرف‌های شرکت‌کننده انتظار می‌رود. علاوه بر آن باید به قوانین، پاداش‌ها و مجازات‌های مرتبط با شرایط گفته شده اشاره کرد.
محیط
قراردادهای هوشمند برای وجود و داشتن عملکرد صحیح، باید در یک محیط مناسب خاص کار کنند. ابتدا محیط می‌بایست استفاده از رمزنگاری کلید عمومی را پشتیبانی کند. به لطف آن کاربران قادر به تایید تراکنش‌ها با استفاده از کدهای رمزنگاری منحصربهفرد و خاص خود خواهند بود. این دقیقا همان سیستمی است که بیشتر رمز ارزهای کنونی استفاده می‌کنند.
مورد دوم، نیاز آنها به یک دیتابیس باز و غیر متمرکز است که همه طرف‌های قرارداد می‌توانند به آن به طور کامل اعتماد کنند. علاوه بر آن، سرتاسر خود محیط نیز به منظور پیاده‌سازی قرارداد هوشمند باید غیر متمرکز باشد. بلاک چین‌ها، مخصوصا بلاک چین اتریوم، محیط‌هایی بی‌نظیر برای اسمارت کانترکت‌ها به شمار می‌روند.
در نهایت، منبع دیتای دیجیتال مورد استفاد توسط قرارداد هوشمند باید به طور کامل قابل اطمینان باشد. این مستلزم استفاده از گواهینامه‌های امنیتی SSL (پروتکل HTTPS) و دیگر پروتکل‌های ضروری برقراری اتصال‌های ایمن است که هم‌اکنون به شکلی گسترده کاربرد داشته و به طور خودکار روی بیشتر نرم افزارهای مدرن پیاده‌سازی می‌شوند.
ویژگی‌های اصلی قرارداد هوشمند
یک اسمارت کانترکت اتریوم اغلب دارای ویژگی‌های زیر است:
توزیع شده: اسمارت کانترکت‌ها در همه گره‌های شبکه اتریوم تکثیر و توزیع می‌شوند. این یکی از تفاوت‌های مهم آنها در مقایسه با سایر راه حل‌های مبتنی بر سرورهای متمرکز است.
قطعی: آنها تنها در صورت برآورده شدن شرایط، اعمال از پیش طراحی شده را اجرا خواهند کرد. همچنین بدون توجه به اجرا‌کننده قرارداد هوشمند، نتیجه همیشه یکسان است.
خودگردان: قراردادهای هوشمند می‌توانند انواع کارها را خودکار کرده و بدون دخالت مستقیم انسان، در زمان لازم اجرا شوند. البته در بیشتر مواقع، اگر اسمارت کانترکت راه‌اندازی نشود، ساکن مانده و هیچ عملی انجام نخواهد داد.
تغییر ناپذیر: بعد از استقرار نمی‌توان آنها را تغییر داد. تنها در صورتی که قبلا یک عملکرد خاص اجرا شده باشد، می‌توان آنها را حذف کرد. بنابر این، می‌توان به نوعی گفت قراردادهای هوشمند کدهای مصون از دست‌کاری ارائه می‌کنند.
قابل سفارشی‌سازی: پیش از استقرار، می‌توان یک قرارداد هوشمند را به روش‌های مختلف کدنویسی کرد. به همین دلیل قادر به ایجاد انواع اپلیکیشن‌های غیر متمرکز (DApps) با استفاده از آنها خواهیم بود؛ اتریوم یک بلاک چین تورینگ کامل است.
تراستلس: دو یا چند طرف می‌توانند از طریق قراردادهای هوشمند بدون شناخت و اعتماد به یکدیگر تعامل داشته باشند. علاوه بر آن، فناوری بلاک چین از صحت داده اطمینان حاصل می‌کند.
شفاف: از آن جایی که اسمارت کانترکت‌ها مبتنی بر یک بلاک چین عمومی هستند، کد منبع آنها تغییر ناپذیر و قابل مشاهده برای همه است.
آیا می‌توان یک اسمارت کانترکت را حذف کرد یا تغییر داد؟
بعد از استقرار، اضافه کردن کارکردهای جدید به یک قرارداد هوشمند اتریومی امکان‌پذیر نیست. با این حال، اگر سازنده کارکردی به نام SELFDESTRUCT را در کد گنجانده باشد، قادر به حذف آن در آینده و جایگزین کردنش با یک قرارداد جدید خواهد بود. در مقابل، اگر عملکرد قبلا در کد وجود نداشته باشد، قادر به حذف قرارداد هوشمند نخواهیم بود.
به ویژه، قراردادهای هوشمند قابل ارتقا (Upgradeable)، به توسعه‌دهندگان اجازه می‌دهند تا انعطاف‌پذیری بیشتری نسبت به ویژگی تغییر ناپذیری آنها داشته باشند. روش‌های مختلفی به منظور ساخت کانترکت‌های هوشمند این چنینی وجود داشته و میزان پیچیدگی هر یک با دیگری متفاوت است.
برای درک بهتر، به این مثال توجه کنید. تصور کنید که یک قرارداد هوشمند به چندین قرارداد کوچک تقسیم می‌شود. برخی از آنها تغییر ناپذیر طراحی شده و در تعدادی دیگر عملکرد «حذف» در نظر گرفته شده است. به این ترتیب، بخشی از کد قرارداد را می‌توان حذف کرد یا تغییر داد، بدون این که مشکلی برای سایر کارکردها رخ بدهد.
مزایا و کاربرد قرارداد هوشمند
به عنوان یک کد قابل برنامه‌ریزی، قراردادهای هوشمند شدیدا قابل سفارشی‌سازی بوده و امکان طراحی آنها به روش‌های مختلف میسر است. این نوع برنامه‌های قطعی برای ارائه سرویس‌ها و راه حل‌های گوناگون کاربرد دارند.
به عنوان برنامه‌هایی غیر متمرکز و خود-اجرا، قراردادهای هوشمند قادرند شفافیت بیشتری در فعالیت‌ها ارائه کرده و هزینه‌های عملیاتی را کاهش بدهند. بسته به نحوه پیاده‌سازی، افزایش کارایی و بهره‌وری و کاهش هزینه‌های بوروکراتیک (وابسته به امور اداری) نیز امکان‌پذیر است. قراردادهای هوشمند مخصوصا در شرایطی شامل انتقال یا مبادله وجه بین دو یا چند طرف، مفید هستند.
برای اسمارت کانترکت‌ها می‌توان موارد استفاده متعددی در نظر گرفت. به عنوان نمونه می‌توان به ساخت دارایی‌های توکن شده، سیستم‌های رای‌گیری، کیف پول ارز دیجیتال، صرافی‌های غیر متمرکز، بازی‌ها و اپلیکیشن‌های موبایل اشاره کرد. همچنین می‌توان آنها را همراه با سایر راه حل‌های مورد استفاده در زمینه‌های مختلف، به کار گرفت. به عنوان نمونه باید به مراقبت‌های بهداشتی، خیریه، زنجیره تامین، اداره و حکومت و مخصوصا سیستم مالی غیر متمرکز یا دیفای اشاره کرد.
برای درک بیشتر کارایی اسمارت کانترکت، این مثال را در نظر بگیرید. یک شرکت می‌تواند فرآیند پرداخت حقوق کارکنانش را به لطف ایجاد یک سری قرارداد هوشمند خودکار کند. به این ترتیب بعد از فرا رسیدن تاریخی مشخص، مقدار معینی ارز دیجیتال مخصوصا در قالب استیبل کوین، به والت کارکنان واریز خواهد شد.
آن چه قراردادهای هوشمند ارائه می‌کنند
خودمختاری: قراردادهای هوشمند، نیاز به حضور شخص ثالث تسهیل‌گر را از بین برده و کنترل کامل توافق را به شما می‌دهند.
اعتماد: هیچ کس قادر نیست اسناد شما را سرقت یا گم کند، چرا که آنها رمزنگاری شده و به روشی کاملا ایمن، در یک دفتر کل امن و مشترک ذخیره می‌شوند. علاوه بر آن، نیازی به داشتن اعتماد به افراد در حال معامله با آنها نبوده و این افراد نیز متقابلا مجبور به شناخت شما نخواهند بود؛ سیستم بی‌طرفانه قراردادهای هوشمند، اساسا جایگزین اعتماد می‌شود.
صرفه‌جویی: دفاتر اسناد رسمی، آژانس های املاک، مشاوران، دستیاران و بسیاری دیگر از واسطه‌ها به لطف استفاده از اسمارت کانترکت کنار خواهند رفت. در نتیجه نیازی به پرداخت هزینه به این افراد واسطه به منظور دریافت خدمات نیست.
ایمنی: اگر یک قرارداد هوشمند را به درستی پیاده‌سازی کنید، هک کردن آن بسیار دشوار خواهد بود. علاوه بر آن، محیط‌های ایده‌آل برای اسمارت کانترکت‌ها به وسیله تکنیک‌های رمزنگاری پیچیده محافظت می‌شوند. نتیجه، مصون نگه داشتن اسناد شما از خطر حملات سایبری است.
کارایی: با استفاده از قراردادهای هوشمند علاوه بر هزینه، در زمان نیز صرفه‌جویی زیادی خواهید داشت؛ در روش‌های سنتی، پردازش دستی انبوه اسناد کاغذی، ارسال یا حمل آنها به مکان‌های خاص و دیگر اعمال، سبب اتلاف وقت می‌شوند.
دقت: قراردادهای خودکار شده، نه تنها سریع‌تر و ارزان‌تر تمام می‌شوند، بلکه احتمال بروز خطا نیز در آنها در مقایسه با زمان انجام دستی اعمال به شدت کاهش پیدا می‌کند.
نمونه کد یک اسمارت کانترکت
تصویر پایین مربوط به یک قرارداد هوشمند ابتدایی نوشته شده روی اتریوم است. قراردادها را می‌توان در هر بلاک چینی کدگذاری کرد، اما به خاطر ارائه قابلیت پردازش نامحدود، اتریوم بیشتر از بقیه به این منظور استفاده می‌شود.
در این قرارداد پیش‌بینی شده است که به سازنده 10,000 بیت کوین داده شود. این به هر فرد دارای موجودی کافی اجازه می‌دهد بیت کوین‌ها را به دیگران توزیع کند.
قراردادهای هوشمند روی پلتفرم‌های بلاک چینی مختلفی نظیر اتریوم و نئو ساخته می‌شوند. از آن جایی که اتریوم برای توسعه‌دهندگان محبوب‌ترین گزینه است، بیشتر درباره اسمارت کانترکت‌های ساخته شده در این شبکه صحبت کردیم.
برای ساخت آنها باید از زبان کدنویسی اورجینال اتریوم، Solidity، استفاده کنید. پس برای شروع، مسیر واضح است. به وب سایت‌های مختلف سر زده و زبان برنامه‌نویسی Solidity را بیاموزید. سپس قدم به قدم جلو رفته و اولین بازی خود را با استفاده از آن روی پلتفرم Ethereum بسازید.
محدودیت‌های اسمارت کانترکت‌ها
قراردادهای هوشمند، از کدهای کامپیوتری نوشته شده به دست انسان‌ها ساخته می‌شوند. از آن جایی که کد در معرض آسیب‌پذیری‌ها و اشکالات متعددی قرار دارد، با یک سری ریسک حین استفاده از آنها مواجه خواهیم شد. به طور ایده‌آل، ایجاد و استقرار آنها باید توسط برنامه‌نویسان باتجربه صورت بگیرد. اهمیت این موضوع مخصوصا در زمان سر و کار داشتن قرارداد با اطلاعاتی حساس یا حجم بالایی از مبالغ، افزایش پیدا می‌کند.
علاوه بر آن، عده‌ای عقیده دارند سیستم‌های متمرکز می‌توانند بیشتر راه حل‌ها و ویژگی‌های ارائه شده توسط قراردادهای هوشمند را ارائه کنند. اصلی‌ترین تفاوت، اجرای اسمارت کانترکت‌ها روی یک شبکه P2P توزیع شده به جای اجرا روی یک سرور مرکزی و متمرکز است. از آن جایی که این نوع برنامه‌های قطعی مبتنی بر سیستم‌های بلاک چینی هستند، اغلب تغییر ناپذیر بوده یا به سختی تغییرات را قبول می‌کنند.
در برخی مواقع، خاصیت تغییر ناپذیری ویژگی فوق‌العاده‌ای است، اما در یک سری سناریوی دیگر، خاصیتی اذیت‌کننده به شمار می‌رود. به عنوان نمونه وقتی یک سازمان خودمختار غیر متمرکز (DAO) ساخته شده بر بستر اتریوم با نام The DAO در سال 2016 هک شد، میلیون‌ها توکن اتر به خاطر وجود رخنه در قرارداد هوشمند آنها به سرقت رفت.
طبق انتظار، قرارداد هوشمند مورد استفاده آنها تغییر ناپذیر بود، به همین دلیل توسعه‌دهندگان نتوانستند مشکلات کد را برطرف کنند. در نهایت برای رفع مشکل، بنیاد اتریوم مجبور به یک هارد فورک شد. نتیجه این اتفاق، تولد دومین زنجیره اتریوم بود. شبکه اتریومی که امروز استفاده می‌کنیم، مربوط به دومین زنجیره است. شبکه قبلی را اکنون با نام اتریوم کلاسیک می‌شناسند. از طریق هارد فورک، یک زنجیره، هک را برگرداند و توکن‌های از دست رفته را به مال باختگان رساند (این بخشی از بلاک چین اتریوم فعلی است). زنجیره دیگر تصمیم گرفت در حادثه هک دخالت نکند. دلیل این طرز فکر، اعتقاد به اشتباه بودن تغییر اتفاقات رخ داده در شبکه بلاک چین بود.
در نظر داشته باشید مشکل، هیچ ارتباطی با خود بلاک چین اتریوم نداشت و ویتالیک بوترین، بنیاد اتریوم و بستر اتریوم در بروز این اتفاق کاملا بی‌تقصیر بودند. بررسی‌های بعدی نشان داد حادثه هک، هیچ ارتباطی با وجود رخنه‌ای در شبکه اتریوم نداشت. به خاطر ایجاد یک قرارداد هوشمند دارای باگ، نه تنها The DAO، بلکه بستر مورد استفاده به منظور ساخت این سازمان خودمختار غیر متمرکز نیز به شدت تحت تاثیر قرار گرفت.
یکی دیگر از محدودیت‌های قراردادهای هوشمند مربوط به وضعیت حقوقی نامشخص آنها است. در بیشتر نقاط دنیا، مبحث رمز ارزها و قراردادهای هوشمند در وضعیتی خاکستری قرار دارند. به عبارتی آنها نه قانونی و نه غیر قانونی تلقی می‌شوند! آنها متناسب با چارچوب قوانین فعلی نیستند.
به عنوان نمونه، بیشتر کانترکت‌ها نیازمند احراز هویت کامل هر دو طرف و اجبار برای داشتن حداقل سن 18 سال هستند. از طرفی می‌دانیم از جمله دلایل جذابیت بلاک چین و در کل رمز ارزها برای افراد، امکان فعالیت به صورت ناشناس با نام مستعار و همچنین نبود واسطه‌ها است. اگرچه راهکارهایی برای دور زدن این محدودیت‌ها وجود دارند، اما قابلیت اجرای قانونی قراردادهای هوشمند یک چالش واقعی است، به خصوص وقتی از شبکه‌های بدون مرز و توزیع شده صحبت می‌کنیم.
انتقادها نسبت به قراردادهای هوشمند
به عقیده بخشی از طرفداران فناوری بلاک چین، قراردادهای هوشمند راه حلی هستند که به زودی بخش بزرگی از سیستم‌های اداری و تجاری ما را خودکار کرده و با رویه‌های کنونی، جایگزین خواهند شد. اگرچه دستیابی به این آرزو شدنی است، اما نمی‌توان انتظار داشت استفاده از اسمارت کانترکت‌ها به یک هنجار تبدیل شود.
آنها مطمئنا یک راه حل فناورانه جالب محسوب می‌شوند، اما خاصیت توزیع شدگی، قطعی بودن، شفافیت بالا و تقریبا تغییر ناپذیری، سبب عدم کاربردشان در برخی شرایط خواهد شد. منتقدان عقیده دارند یک قرارداد هوشمند راه حلی مناسب برای بسیاری از مشکلات دنیای واقعی نیست. در حقیقت برخی از سازمان‌ها بهتر است همچنان از راهکارهای مرسوم مبتنی بر سرور (متمرکز) استفاده کنند.
نگهداری و پشتیبانی از سرورهای متمرکز در مقایسه با اسمارت کانترکت‌ها، راحت‌تر و ارزان‌تر است. آنها همچنین از نظر سرعت و ارتباطات بین شبکه‌ای، کارایی بالاتری دارند.
تاریخچه قراردادهای هوشمند ؛ چه کسی آنها را ساخت؟
نخستین مرتبه، در سال 1996 آقای نیک سابو (Nick Szabo) به عنوان یک دانشمند علوم کامپیوتر و رمزنگار، قراردادهای هوشمند را تشریح کرد. طی چند سال، آقای سابو درباره این مفهوم فعالیت زیادی انجام داد و تعدادی مقاله به ثبت رساند. او در این مقالات درباره ایده ایجاد شیوه‌های تجاری مرتبط با قانون قرارداد از طریق طراحی پروتکل‌های تجارت الکترونیکی بین افراد غریبه (افرادی که نسبت به یکدیگر شناخت ندارند)، صحبت کرد.
با این حال، این مفهوم در حد یک ایده باقی ماند و پیاده‌سازی عملی آن تا سال 2009، زمان ظهور نخستین رمز ارز همراه با فناوری بلاک چین، به طول انجامید؛ بلاک چین محیطی مناسب برای پیاده‌سازی و استفاده از قراردادهای هوشمند فراهم کرد. بد نیست بدانید آقای نیک سابو در سال 1998، مکانیزمی برای یک ارز دیجیتال غیر متمرکز با نام Bit Gold طراحی کرد! این طرح نیز هرگز اجرایی نشد. ایده سیستم ارز دیجیتال غیر متمرکز این دانشمند، شامل بسیاری از ویژگی‌های بیت کوین است، رمز ارزی که ده سال بعد از مطرح شدن ایده وی ظهور کرد.
این روزها، قراردادهای هوشمند عمدتا با رمز ارزها مرتبط هستند. البته این دو نمی‌توانند بدون یکدیگر وجود داشته باشند؛ پروتکل‌های رمز ارزهای غیر متمرکز، اساسا یک سری اسمارت کانترکت محسوب می‌شوند. آنها به طور گسترده در شبکه بیشتر کریپتوکارنسی‌های کنونی مورد استفاده قرار می‌گیرند. اهمیت آنها در شبکه اتریوم دو چندان شده و جزو ویژگی‌های برجسته و پرهیاهوی اتریوم به شمار می‌روند.
نمونه‌های استفاده از قرارداد هوشمند
اگرچه موضع دولت‌ها، رگولاتوری‌های مالی و بانک‌های واقع در سراسر دنیا درباره رمز ارزها، از بسیار محتاط تا پذیرش با دقت زیاد، متفاوت است، اما همه درباره انقلابی و قابل اجرا بودن تکنولوژی پشت کریپتوکارنسی‌ها در تمام سطوح، اتفاق نظر دارند؛ بلاک چین، حقیقتا یک فناوری متفاوت و بسیار کاربردی است و روز به روز موارد استفاده بیشتری در صنایع مختلف برای آن مطرح می‌شود. از جمله خواص ویژه بلاک چین، قرارداد هوشمند به شمار می‌رود.
به عنوان نمونه اخیرا شرکت خدمات مالی آمریکایی DTCC به همراه چهار بانک مهم این کشور (BofA Securities ،Citi ،Credit Suisse و J.P. Morgan)، از طریق قرارداد هوشمند با موفقیت اقدام به ترید اعتبار پیش‌فرض مبادل روی بلاک چین توسعه یافته به دست Axoni کردند. اسمارت کانترکت مورد استفاده آنها شامل اطلاعاتی نظیر جزئیات تجارت هر فرد و معیارهای ریسک همتایان بود. به لطف دستاورد این گروه، سطح جدیدی از شفافیت برای شرکا و نهادهای نظارتی حاصل شد.
مواردی مشابه در دیگر نقاط دنیا در حال پیاده‌سازی و استفاده هستند. مدتی قبل، یک کنسرسیوم 61 بانک ژاپنی و کره جنوبی، بلاک چین ریپل و قراردادهای هوشمند را به منظور بررسی امکان انتقال وجه فرامرزی سریع بین دو کشور، تست کردند.
حتی اسبربانک (Sberbank) به عنوان بزرگترین بانک روسیه، که تحت کنترل دولت قرار دارد، مدتی مشغول آزمایش بلاک چین اتریوم و قراردادهای هوشمند اختصاصی خود بود. این در حالی است که روسیه، یکی از کشورهای به شدت مخالف با رمز ارزها شناخته می‌شود. نتیجه تست، ترغیب Sberbank به عضویت در EEA بود. این کنسرسیوم متشکل از چند صد کسب و کار شامل غول‌های دنیای تکنولوژی نظیر سیسکو و مایکروسافت است. هدف این گروه، توسعه بلاک چینی بهینه برای استفاده در امور تجاری است، جایی که می‌توان قراردادهای هوشمند مورد نیاز شرکت‌های خاص را توسعه داد و اجرا کرد.
از آن جایی که قراردادهای هوشمند در ارتباط با رمز ارزها ساخته شده‌اند، بیشتر در دنیای مالی و بانکی مورد استفاده قرار گرفته و در این دسته سیستم‌ها پیاده‌سازی می‌شوند. با این وجود، دولت‌های سراسر جهان می‌توانند از اسمارت کانترکت‌ها برای افزایش شفافیت و در دسترس بودن سیستم‌های رای‌گیری استفاده کنند. زنجیره‌های تامین می‌توانند از آن برای نظارت بر کالاها و همچنین خودکار کردن همه اعمال و پرداخت‌ها بهره ببرند. املاک و مستغلات، بهداشت و درمان، مالیات، بیمه و صنایع بی‌شمار دیگر قادرند از پتانسیل بی‌نظیر اسمارت کانترکت‌ها به نفع خود استفاده کنند.
جری کومو (Jerry Cuomo)، معاون فناوری‌های بلاک چینی در شرکت IBM، عقیده دارد قراردادهای هوشمند را می‌توان در سرتاسر زنجیره، از سرویس‌های مالی گرفته تا خدمات درمانی و بیمه، به کار گرفت. در ادامه به برخی از مهمترین موارد به طور ویژه اشاره خواهیم کرد.
دولت
به عقیده دولتمردان، احتمال بروز تقلب در سیستم‌های رای‌گیری کنونی پایین است، اما با استفاده از قراردادهای هوشمند، همین میزان کم نگرانی نیز برطرف خواهد شد، چرا که می‌توانند سیستمی بی‌نهایت ایمن به این منظور ارائه کنند. رای‌های محافظت شده داخل دفتر کل (دیتابیس بلاک چینی)، باید رمزگشایی شده و دسترسی به آنها، نیازمند صرف قدرت پردازشی فراوانی است، به طوری که هیچ فردی، چنین قدرت پردازشی در اختیار ندارد. در نتیجه فقط خدا می‌تواند به سیستم نفوذ کند!
یکی دیگر از مزیت‌ها و کاربردهای ویژه اسمارت کانترکت‌ها در این زمینه، توانایی افزایش میزان مشارکت در رای‌گیری است. از جمله دلایل عدم رغبت بسیاری به منظور شرکت در رویدادهای انتخاباتی، نیاز به ایستادن در صف‌های طولانی، احراز هویت شدن و پر کردن یک سری فرم است. از طریق قرارداد هوشمند افراد رای‌دهنده قادر خواهند بود به صورت کاملا آنلاین نظرشان را اعلام کنند.
مدیریت
بلاک چین نه تنها یک دفتر کل (پایگاه داده) به عنوان منبع اعتماد ارائه می‌کند، بلکه گره‌های احتمالی آزاردهنده در ارتباطات و گردش کار را نیز به واسطه سرعت، شفافیت و سیستم خودمختار خود از بین خواهد برد. به طور معمول، اعمال تجاری شامل یک رفت و برگشت رهایی ناپذیر در کنار انتظار برای مصوبات و همچنین مسائل داخلی و خارجی است. پایگاه داده یا همان دفتر کل بلاک چینی این موضوع را ساده می‌کند.
با استفاده از قراردادهای هوشمند اختلافاتی که معمولا حین پردازش مستقل رخ می‌دهند، کاهش پیدا خواهد کرد. این دسته اختلافات می‌توانند دادخواست‌های پرهزینه و تاخیر در تسویه حساب را منجر شوند.
شرح حال (سوابق)
در سال 2015، شرکت خدمات مالی آمریکایی DTCC از یک دفتر کل بلاک چینی به منظور پردازش اوراق بهاداری به ارزش بیش از 1.5 کوآدریلیون دلار استفاده کرد! این کار شامل 345 میلیون تراکنش بود. بانک انگلستانی Barclays Corporate نیز در اقدامی، از اسمارت کانترکت‌ها برای ثبت یک تغییر مالکیت و پرداخت خودکار وجوه به دیگر موسسات مالی در ادامه آن، استفاده کرد.
صنعت خودرو
بدون شک، انسان اولیه قادر به تصور انسان کنونی نیست و مغزش از فکر به سبک زندگی کنونی، منفجر خواهد شد! روند پیشرفت انسان خوشبختانه هنوز ادامه دارد، به طوری که انسان امروزی نیز سبک زندگی آینده را رویاپردازی می‌کند.
به آینده‌ای فکر کنید که در آن همه چیز خودکار شده است. گوگل به عنوان یکی از شرکت‌های پیشرو در دنیای فناوری، در حال رسیدن به این خواسته از طریق گوشی‌های هوشمند، عینک‌های هوشمند و حتی خودروهای هوشمند است. قراردادهای هوشمند در اینجا کمک می‌کنند.
به عنوان نمونه‌ای خوب، اتومبیل‌های خودران یا حداقل اتومبیل‌های با توانایی پارک خودکار را در نظر بگیرید. اسمارت کانترکت‌ها می‌توانند در اینجا نقش ویژه‌ای ایفا کرده و فرد مقصر در بروز یک سانحه رانندگی را تشخیص بدهند. مقصر ممکن است سنسور یا خود راننده بوده باشد. عوامل متعددی در بروز یک تصادف دخیل هستند، اما بسیاری از آنها از قلم افتاده و هرگز لحاظ نمی‌شوند. به همین دلیل احتمال تشخیص اشتباه مقصر، وجود دارد.
یک قرارداد هوشمند به شرکت‌های بیمه اجازه می‌دهد به واسطه در اختیار داشتن اطلاعات کافی نظیر زمان، مکان و شرایط محل حادثه، به طور دقیق مبلغ خسارت را محاسبه و پرداخت کند.
معاملات مسکن
به لطف قراردادهای هوشمند به پول بیشتری دست پیدا خواهید کرد. به طور معمول، اگر می‌خواهید آپارتمان خود را به فردی دیگر اجاره بدهید، باید برای تبلیغ، به یک واسط هزینه پرداخت کنید. هزینه بعدی مربوط به فرد تاییدکننده و پیگیری‌کننده پرداخت‌های اجاره‌بها است. بلاک چین و به ویژه اسمارت کانترکت‌ها، هزینه‌های اضافی را از بین خواهند برد. کافی است پرداختتان را به واسطه بیت کوین یا هر رمز ارز دیگر انجام داده و قراردادتان را روی دفتر کل (دیتابیس) رمزنگاری کنید. آگهی توسط همه دیده خواهد شد.
به شیوه‌ای مشابه، می‌توان برای انواع دیگر دارایی، محصول و سرویس مشتری پیدا کرد، بدون این که به واسطه‌ها نیازی باشد. قطع شدن دست واسطه‌ها، سبب صرفه‌جویی زیادی در هزینه‌ها خواهد شد.
البته این به معنی متضرر شدن مشاوران املاک نیست. دلالان، آژانس‌های املاک و مستغلات، وام‌دهندگان و هر فرد یا بیزینس درگیر با حوزه املاک، می‌تواند از قرارداد هوشمند به نفع خود بهره برده و سود خوبی کسب کند.
مراقبت‌های بهداشتی
سوابق سلامت و بهداشت شخصی را می‌توان با یک کلید خصوصی روی بلاک چین ذخیره کرد. به این ترتیب تنها افراد دارای کلید خصوصی به این اطلاعات دسترسی خواهند داشت. می‌توان از یک استراتژی مشابه به منظور کسب اطمینان از انجام تحقیق توسط HIPAA (به روشی امن و محرمانه) استفاده کرد. این یک قانون فدرال است که ایجاد استانداردهای ملی را برای محافظت از اطلاعات حساس بهداشت بیمار، بدون موافقت یا آگاهی وی، الزامی می‌کند.
یکی دیگر از کاربردها، ذخیره‌سازی رسید‌های مربوط به جراحی است تا به طور خودکار برای شرکت بیمه، به عنوان اثبات، ارسال شوند. از کاربرد یک دیتابیس بلاک چینی در مدیریت عمومی سیستم‌های مراقبت‌های بهداشتی نباید غافل شد. نظارت بر داروها، انطباق با مقررات، نتایج آزمایش و مدیریت لوازم بهداشتی نمونه‌های خوبی محسوب می‌شوند.
عرضه اولیه سکه (ICO)
اگر می‌خواهید پروژه مبتنی بر بلاک چین خود را آغاز کنید، یکی از بهترین راهکارها، ساخت پروژه بر بستر بلاک چین اتریوم است. البته به این منظور، حتما به پول نیاز خواهید داشت، مگر از قبل سرمایه کافی در اختیار داشته باشید. برای کسب سرمایه اولیه به منظور پیاده‌سازی و اجرایی کردن ایده خود، یک عرضه اولیه سکه راه‌اندازی کنید. این متداول‌ترین استراتژی نزد استارتاپ‌های بلاک چینی است.
یک ICO، یک سیستم سرمایه‌گذاری جمعی برای اپلیکیشن‌های جدید بر اساس فناوری Blockchain است. شما یک قرارداد هوشمند و یک توکن برای آن ایجاد خواهید کرد. تصور کنید نام توکن شما، ABC است.
خواسته شما، به دست آوردن 10 میلیون دلار بودجه برای عملی کردن ایده و شروع پیاده‌سازی پروژه است. تصور کنید 10 میلیون دلار برابر 10 هزار توکن اتر (رمز ارز شبکه اتریوم) است. تصمیم، قرار دادن 100 هزار توکن ABC داخل قرارداد هوشمند است. هر توکن ABC برابر 0.1 اتر ارزش دارد. به این روش، اگر 100 هزار ABC در عرضه اولیه سکه به فروش برسانید، به 10 هزار اتر (10 میلیون دلار) مورد نیاز برای اجرایی کردن ایده دست پیدا خواهید کرد.
اکنون، در اسمارت کانترکت، شما چیزی شبیه «اگر 0.1 اتر به قرارداد ارسال شد، سپس یک واحد ABC به آدرس واریزکننده آن انتقال داده شود» خواهید نوشت. به این ترتیب افراد شرکت‌کننده در عرضه اولیه سکه شما، طبق وعده، توکن‌های شبکه آتی را دریافت خواهند کرد، به این امید که پروژه‌تان در آینده موفق شده و قیمت رمز ارز اختصاصی آن چند برابر شود.
بیشتر بخوانید: عرضه اولیه سکه – ICO چیست و چه کاربردی در بلاک چین و ارز دیجیتال دارد؟
بیشتر بخوانید: مقایسه تفاوت ICO و IPO ؛ عرضه اولیه سکه vs عرضه اولیه سهام
بد نیست بدانید توکن‌های ایجاد شده روی بلاک چین اتریوم باید استاندارد ERC20 را دنبال کنند. این استاندارد، توابع اصلی همه توکن‌های مبتنی بر اتریوم را تشریح می‌کند. قدرت برتر Ethereum در زمینه اسمارت کانترکت‌ها سبب شده امروز، بخش قابل توجهی از رمز ارزهای موجود در بازار کریپتوکارنسی، در واقع یک توکن (مبتنی بر) ERC20 باشند.
بدون شک قراردادهای اسمارت، تاثیر زیادی روی صنعت رمز ارزها گذاشته و آنها را متحول کردند. آنها قطعا انقلابی در فضای بلاک چین ایجاد کردند. در حالی که ممکن است کاربران نهایی با قراردادهای هوشمند تعامل مستقیم نداشته باشند، آنها احتمالا در آینده قدرت‌بخش طیف گسترده‌ای از برنامه‌ها خواهند بود. این اپلیکیشن‌ها می‌توانند خدمات مالی، مدیریت زنجیره تامین یا بی‌شمار کاربرد دیگر باشند.
در ترکیب با یکدیگر، قراردادهای هوشمند و بلاک چین پتانسیل کافی برای تداخل در تقریبا همه زمینه‌های جامعه را دارند. اما فقط زمان نشان خواهد داد این فناوری‌های پیشگام، تا چه اندازه در غلبه بر موانع متعدد بر سر راه گسترش مقبولیت و پذیرش همگانی، موفق خواهند بود.
